Τρίτη, 29 Σεπτεμβρίου 2015.
Καμπανία, 1952. Σε μια ρώγα από σταφύλι έπεσαν όλες οι μνήμες...
Ο τρύγος κάποτε ήταν πόλεμος σε όποια οινοπαραγωγική ζώνη του πλανήτη αυτού κι αν μαζευόταν το σταφύλι. Όσο πιο παλιά μάλιστα, τόσο πιο πόλεμος. Πόλεμος με την κούραση και με τον καιρό. Αγώνας αντοχής με σκισμένα χέρια, πονεμένα σώματα και γυρτούς από το κουβάλημα ώμους. Κι αγώνας ταχύτητας με τη βροχή, το χαλάζι, τα πρώτα κρύα - μια συλλογική υπερπροσπάθεια που απαιτούσε τη συνεισφορά ολόκληρου του χωριού για να μπορέσει να μαζευτεί κι η τελευταία ρώγα πριν γυρίσει ο καιρός.
Ο τρύγος κάποτε ήταν γιορτή. Όσο πιο παλιά, τόσο πιο γιορτή. Ένα μεγάλο αγροτικό πανηγύρι, από όλο το χωριό για όλο το χωριό, μια ανάσα ανάμεσα στις βαριές γεωργικές δουλειές, μια αφορμή για μουσική, χορό και μεθυσμένους έρωτες, πριν μπει για τα καλά ο χειμώνας. Η λαϊκή απάντηση με άφθονο κρασί και ντόπιους οργανοπαίχτες στην αλλαγή της φύσης, ένα πανηγυριώτικο αντίο στο καλοκαίρι, που πέρασε και άφησε καλή σοδειά και μνήμες:«Φύγανε, φύγανε, ο Ιούλιος με το φωτεινό πουκάμισο και ο Αύγουστος ο πέτρινος με τα μικρά του ανώμαλα σκαλιά», που θα έλεγε κι ο ποιητής. Μα ο αποχαιρετισμός είναι που θέλει το γλέντι.
Φύγανε, φύγανε…όχι μόνο ο Ιούλιος κι ο Αύγουστος, αλλά κι εκείνοι οι καιροί. Σήμερα τα μηχανικά μέσα δημιουργούν άλλο τοπίο, τα καλαμωτά τρυγοκόφινα έχουν δώσει τη θέση τους σε πλαστικούς, πρακτικούς κάδους και τα «πατητήρια» απαντώνται συνήθως ως ατραξιόν στα κατά τόπους λαογραφικά μουσεία ή σαν παροπλισμένες αποδείξεις ιστορικότητας στα παρασκήνια των σύγχρονων οινοποιείων. Ελάχιστα πράγματα θυμίζουν πια τη θρυλική τριλογία «θέρος, τρύγος, πόλεμος». Ανάμεσά τους κι οι φωτογραφίες αυτές, που τις λυπήθηκε ο χρόνος και δεν τις χάλασε.
Χιλή, 1910. Ξυπόλυτοι, βρόμικοι και τόσο μα τόσο ευτυχισμένοι οι δυο μικροί (κολλητοί ή αδέρφια άραγε:), επιδεικνύουν με καμάρι το κοφίνι τους και τα ζουμερά τσαμπιά τους έναν αιώνα μετά.
Πορτογαλία, 1951. «Κι ήτανε ο πόλεμος γιορτή...», κάθε που τέλειωνε ο τρύγος για το νέο porto και έφευγαν τα εργαλεία της δουλειάς και έρχονταν τα όργανα, οι μουσικές κι η νύχτα.
Πορτογαλία, 1951. Όχι, δεν είναι σκηνή από την «Κυρά μας, τη μαμή». Ο Ορέστης Μακρής, εμ…συγγνώμη, ο κύριος με την τραγιάσκα αριστερά χαράσσει το κλαρί που κρατάει στα χέρια του, ώστε να ξέρει πόσα κοφίνια πέρασαν για την αποθήκη.
Ισπανία 1954. «Οι άντρες σχολάν’ απ’ τη δουλειά και το βαρύ καημό τους να θάψουν κατεβαίνουνε στο υπόγειο καπηλειό»… Στη Jerez de la Frontera, την πρωτεύουσα του σέρι, τότε που οι εργάτες το βραδάκι μετά τον τρύγο μαζεύονταν να τα πουν και να τα πιουν - σα στιχάκι του Τάσου Λειβαδίτη.
ΠΗΓΗ: I COOK GREEK T.16 • PHOTOS: Hulton-Deutsch Collection/CORBIS/Apeiron, φωτογραφία τίτλου Henri Cartier-Bresson
Καμπανία, 1952. Σε μια ρώγα από σταφύλι έπεσαν όλες οι μνήμες...
Ο τρύγος κάποτε ήταν πόλεμος σε όποια οινοπαραγωγική ζώνη του πλανήτη αυτού κι αν μαζευόταν το σταφύλι. Όσο πιο παλιά μάλιστα, τόσο πιο πόλεμος. Πόλεμος με την κούραση και με τον καιρό. Αγώνας αντοχής με σκισμένα χέρια, πονεμένα σώματα και γυρτούς από το κουβάλημα ώμους. Κι αγώνας ταχύτητας με τη βροχή, το χαλάζι, τα πρώτα κρύα - μια συλλογική υπερπροσπάθεια που απαιτούσε τη συνεισφορά ολόκληρου του χωριού για να μπορέσει να μαζευτεί κι η τελευταία ρώγα πριν γυρίσει ο καιρός.
Ο τρύγος κάποτε ήταν γιορτή. Όσο πιο παλιά, τόσο πιο γιορτή. Ένα μεγάλο αγροτικό πανηγύρι, από όλο το χωριό για όλο το χωριό, μια ανάσα ανάμεσα στις βαριές γεωργικές δουλειές, μια αφορμή για μουσική, χορό και μεθυσμένους έρωτες, πριν μπει για τα καλά ο χειμώνας. Η λαϊκή απάντηση με άφθονο κρασί και ντόπιους οργανοπαίχτες στην αλλαγή της φύσης, ένα πανηγυριώτικο αντίο στο καλοκαίρι, που πέρασε και άφησε καλή σοδειά και μνήμες:«Φύγανε, φύγανε, ο Ιούλιος με το φωτεινό πουκάμισο και ο Αύγουστος ο πέτρινος με τα μικρά του ανώμαλα σκαλιά», που θα έλεγε κι ο ποιητής. Μα ο αποχαιρετισμός είναι που θέλει το γλέντι.
Φύγανε, φύγανε…όχι μόνο ο Ιούλιος κι ο Αύγουστος, αλλά κι εκείνοι οι καιροί. Σήμερα τα μηχανικά μέσα δημιουργούν άλλο τοπίο, τα καλαμωτά τρυγοκόφινα έχουν δώσει τη θέση τους σε πλαστικούς, πρακτικούς κάδους και τα «πατητήρια» απαντώνται συνήθως ως ατραξιόν στα κατά τόπους λαογραφικά μουσεία ή σαν παροπλισμένες αποδείξεις ιστορικότητας στα παρασκήνια των σύγχρονων οινοποιείων. Ελάχιστα πράγματα θυμίζουν πια τη θρυλική τριλογία «θέρος, τρύγος, πόλεμος». Ανάμεσά τους κι οι φωτογραφίες αυτές, που τις λυπήθηκε ο χρόνος και δεν τις χάλασε.
Χιλή, 1910. Ξυπόλυτοι, βρόμικοι και τόσο μα τόσο ευτυχισμένοι οι δυο μικροί (κολλητοί ή αδέρφια άραγε:), επιδεικνύουν με καμάρι το κοφίνι τους και τα ζουμερά τσαμπιά τους έναν αιώνα μετά.
Πορτογαλία, 1951. «Κι ήτανε ο πόλεμος γιορτή...», κάθε που τέλειωνε ο τρύγος για το νέο porto και έφευγαν τα εργαλεία της δουλειάς και έρχονταν τα όργανα, οι μουσικές κι η νύχτα.
Πορτογαλία, 1951. Όχι, δεν είναι σκηνή από την «Κυρά μας, τη μαμή». Ο Ορέστης Μακρής, εμ…συγγνώμη, ο κύριος με την τραγιάσκα αριστερά χαράσσει το κλαρί που κρατάει στα χέρια του, ώστε να ξέρει πόσα κοφίνια πέρασαν για την αποθήκη.
Ισπανία 1954. «Οι άντρες σχολάν’ απ’ τη δουλειά και το βαρύ καημό τους να θάψουν κατεβαίνουνε στο υπόγειο καπηλειό»… Στη Jerez de la Frontera, την πρωτεύουσα του σέρι, τότε που οι εργάτες το βραδάκι μετά τον τρύγο μαζεύονταν να τα πουν και να τα πιουν - σα στιχάκι του Τάσου Λειβαδίτη.
ΠΗΓΗ: I COOK GREEK T.16 • PHOTOS: Hulton-Deutsch Collection/CORBIS/Apeiron, φωτογραφία τίτλου Henri Cartier-Bresson
Απ’ το σύγνεφο του Μάη… «Ο γεωργός κρέμεται από το σύγνεφο του Μάη», λένε οι χωριανοί. Αν έχει λιοβόρια και σταματήσουν τις βροχές στο Αγρίνιο και την Πρέβεζα, πάει η φακή… Αν όλα πάνε καλά η συγκομιδή θ’ αρχίσει στα μισά του Ιουνίου. Θα γίνει με τα χέρια, η φακή δε θα κοπεί, θα ξεριζωθεί με τα δυο χέρια, βαθιά, απ’ τη ρίζα της. Στα γρήγορα θα πρέπει να φύγει για το αλώνι, αλλιώς ξεραίνεται και χάνεται ο μισός καρπός στο δρόμο. Το ξερίζωμα όμως δίνει στη φακή της Εγκλουβής το πλεονέκτημα να ωριμάζει δυο τρεις μέρες και κομμένη χωρίς να ξεραίνεται, αφού ρουφά όλα τα υγρά από τη ρίζα και συνεχίζει να μεστώνει όμορφα. Στο αλώνι πρώτα θα απλωθεί στον ήλιο και στη συνέχεια θα ανεμιστεί. Φτυαριές φτυαριές θα πετούν τη φακή ψηλά και με τη βοήθεια του ανέμου θα ξεχωρίζουν το βαρύ καρπό από το ελαφρύ άχυρο. Οι παλιοί θυμούνται ότι κάποτε όσοι έμεναν πίσω ανέμιζαν τη φακή ακόμη και μες στην άγρια νύχτα, αν έκανε να φυσήξει καλός άνεμος – με μόνο φως το φεγγαρόφωτο ή την αστροφεγγιά. Στη συνέχεια η φακή κοσκινίζεται σε μεγάλα κόσκινα. Δυο ανθρώπους θέλουν τα κόσκινα αυτά να τα κρατούν ο ένας από τη μια κι ο άλλος από την άλλη…